Je schuift de klusjes eindeloos voor je uit. Vult je tijd met YouTube. En haalt nog maar eens een kop thee. Iedereen heeft weleens zo’n dag. Maar in deze tijd van thuiswerken is het extra lastig jezelf iedere dag weer te motiveren. Wat kun je doen aan uitstelgedrag?
Stefan van der Stigchel kent uitstelgedrag als geen ander. Niet omdat hij zijn werk niet gedaan krijgt, maar omdat hij professor in de cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht is. Stefan verdiept zich in de wetenschap achter aandacht, afleiding en concentratie en schreef er meerdere boeken over. Dus belden wij hem met onze vragen over uitstelgedrag (na eerst wat YouTube-filmpjes gekeken te hebben).
Ha Stefan! In deze coronatijd merk ik dat het lastig is je thuis te concentreren. Dan schuif ik werk me uit en ben ik ontevreden met wat ik heb gedaan op een dag. Is dat uitstelgedrag?
‘Nee, dat is geen uitstelgedrag. Dat heeft te maken met je verwachtingspatroon. Mensen denken dat ze thuis acht uur volle bak kunnen knallen. Maar dat valt vaak tegen. Je pakt ook niet gelijk het zwaarste gewicht als je net de sportschool in komt lopen. Concentratie is een spier en die moet je trainen.’
Wat is volgens jou uitstelgedrag?
‘Het is uitstelgedrag als het samengaat met negatieve gedachtes. Dat je continu denkt ‘ik kan het niet!’. Of dat je met bibberende handen achter je laptop zit. Er zijn ook mensen die dan maar allemaal andere klusjes gaan doen en het werk voor zich uit blijven schuiven. Als dat problematisch wordt, spreek je van uitstelgedrag.’
Waar komt uitstelgedrag vandaan?
‘Het kan verschillende oorzaken hebben. Stel dat je een enorm groot project op je bord krijgt. Dan kan het lastig zijn te beginnen. Want waar start je mee? Het kan ook te maken hebben met faalangst. Dat je bang bent dat je het niet kunt of erg slecht gaat doen.’
‘Ik zie die angst vaak bij studenten. Er moet dan een scriptie geschreven worden en de verwachtingen zijn hoog. Nu moet het gebeuren! Dat kan enorm intimiderend zijn. Zo’n verwachtingspatroon kan je helemaal lamleggen. Het is veel beter om zo’n grote uitdaging in stapjes te zien. Eerst dit, dan pas dat. Zo maak je het behapbaar en kom je toch op gang.’
Wat kun je doen tegen uitstelgedrag? Kun je het voorkomen, of aanpakken?
‘Het is belangrijk dat je erachter komt waar dat uitstelgedrag vandaan komt. Heb je last van faalangst? Zijn je verwachtingen te hoog? Staat je motivatie op een laag pitje? Er kunnen allemaal blokkades zijn waarom je dat gedrag vertoont.’
‘Ik geef vaak als tip: beeld je in hoe het voelt als deze taak is afgerond. Denk aan het schoonmaken van je keuken. Hoe fijn is het om straks weer een heerlijk schone keuken te hebben? Zo creëer je een interne motivatie.’
En als je uitstelgedrag hardnekkig is, en maar blijft terugkomen?
‘Het kan een karaktertrek zijn. Maar het is altijd goed om er met iemand over te praten. Dat kan ook gewoon met je huisgenoot of een vriend(in). Het is altijd fijn om geprikkeld te worden over jezelf na te denken. En kom je er echt niet uit, dan kun je altijd eens praten met een psycholoog. Dat klinkt altijd zo zwaar, maar dat is helemaal geen grote stap.’
‘Zo kun je er achter komen wat je blokkades en prikkels zijn. Een student die bij mij haar scriptie schreef, vroeg me om continu tussentijdse deadlines te stellen. Dat werkte voor haar goed. Bij mij persoonlijk werkt druk dan bijvoorbeeld weer heel slecht. Ik wil met rust gelaten worden, dan komt er vanzelf iets uit.’
Tot slot: is uitstelgedrag toegenomen de afgelopen jaren?
‘Dat zou ik zo niet kunnen zeggen, ik heb daar geen cijfers van. Maar wat ik merk op de universiteit: het is eerder afgenomen dan toegenomen. De begeleiding op hogescholen en universiteiten is in de afgelopen twintig jaar enorm verbeterd. Daarnaast is er een financiële prikkel. Een studie kost klauwen met geld: jongeren voelen de druk om snel af te studeren.’
Zo, en nu aan het werk! Zit jij te zweten op je eindexamens? En kun je nog wel wat hulp gebruiken? Met CJP krijg je 15% korting op een eindexamentraining van Lyceo!
